„Biblioterapia – dobrostan – zdrowie” to kolejna, druga, odsłona cyklu czytelniczo-rozwojowego, który koncentruje się wokół zagadnień dobrostanu w życiu osobistym, a także w kontekście zawodowym w oparciu o zaproponowane teksty literackie, publikacje, które mają na celu wskazać kierunek możliwych do podjęcia aktywności (interwencji), jak również skłonić do osobistych refleksji nad budowaniem pozytywnego wizerunku społecznego i zawodowego.

Dobrostan osobisty i zawodowy – istota
Termin „dobrostan” stał się bardzo popularny w ostatnich latach dzięki rozwojowi nurtu psychologii pozytywnej. W literaturze rozróżnia się kilka jego obszarów, które tworzą zrąb główny dobrostanu, a mianowicie: dobrostan osobisty/podmiotowy (pozytywna ocena życia prywatnego, ogólna satysfakcja z życia), dobrostan społeczny (grupy, zespoły, z którymi budujemy relacje społeczne) oraz dobrostan zawodowy/pracowniczy (ocena życia zawodowego, środowisko zawodowe, pozytywna organizacja). Koncepcja definicyjna Martina E. P. Seligmana, jako jednego z twórców psychologii pozytywnej, rozbudowuje istotę dobrostanu i przedstawia go według modelu PERMA, który stanowi akronim pięciu składowych elementów, a mianowicie: pozytywne emocje (Positive emotions), zaangażowanie (Engagement), relacje z innymi (Relations), poczucie sensu, sensowność życia (Meaning) oraz osiągnięcia (Accomplishment). W literaturze termin „dobrostan” często używany jest zamiennie z pojęciem „szczęście”. Warto zaznaczyć, że w języku potocznym często posługujemy się terminem „szczęście”, który jest bardziej uniwersalny, zrozumiały, chociaż niejednokrotnie trudny dla wielu z nas do zdefiniowania. Dodatkowo o szczęściu możemy rozczytać się zarówno w literaturze dotyczącej nauk społecznych, jak i w filozofii – głównie „O szczęściu” Władysława Tatarkiewicza (1965). Warto jednak podjąć osobiste penetracje (poszukiwania) czytelnicze, aby lepiej zrozumieć jego istotę, a tym samym rozwijać poczucie szczęścia na gruncie osobistym i zawodowym.

Pojęcie „dobrostan” jest bardziej pojęciem specjalistycznym i skierowanym do nauk, takich jak psychologia oraz medycyna, w kontekście ogólnego pojmowania zdrowia, gdzie występuje w definicji ustanowionej w 1948 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), w której czytamy, że „zdrowie to właśnie stan dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności”. Kontynuując rozważania, warto też zastanowić się, w jaki sposób można rozwijać dobrostan na polu zawodowym (w organizacji). Jakie mogą być jego jakości w kontekście pracy zawodowej? Udzielając odpowiedzi, można stwierdzić, że dobrostan w pracy ukazuje się z dwóch perspektyw, a mianowicie: hedonistycznej i eudajmonistycznej.

Perspektywa hedonistyczna odnosi się do emocji związanych z pracą, a także do satysfakcji z jej wykonywania. Emocje (negatywne – nieprzyjemne, pozytywne – przyjemne) są źródłem różnych zachowań pracownika, które mogą sprzyjać efektywności lub wręcz odwrotnie, dezorganizować, źle wpływać na wysokie (skuteczne) zaangażowanie pracownika. Satysfakcja z wykonywanej pracy często w perspektywie hedonistycznej ma charakter poznawczy, ale odnosi się także do emocji, czyli jako pozytywny/negatywny stan emocjonalny, który towarzyszy nam w odniesieniu do doświadczeń zawodowych. W perspektywie eudajmonistyczna pracę zawodową postrzega się jako wartościową, czyli praca, którą wykonuję jest dla mnie ważna, ma dla mnie znaczenie, bo mogę dzięki niej, np. się rozwijać. Sens pracy jest równie istotny, ale nie zawsze koreluje z pojęciem „ważność”. Innymi pojęciami związanymi z eudajmonistycznym dobrostanem w pracy są: zaangażowanie (pochłonięcie, wewnętrzna motywacja, zatopienie) w pracę (stan flow według Csikszentmihalyiego), pasja (związana z silną wewnętrzną motywacją w aktywność zawodową), poczucie powołania do wykonywania określonej pracy (calling), praca jako wartość centralna (ważność pracy), a także poczucie sensu pracy, czyli subiektywny stan pracownika w organizacji. W celu zgłębienia problematyki warto przeczytać książkę autorstwa Agnieszki Czerw, pt. Psychologiczny model dobrostanu w pracy. Wartość i sens pracy, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN w 2017 roku i odnosi się do modelu dobrostanu w organizacji, tym samym treść można przenieść do organizacji, jaką jest biblioteka i poszukać rozwiązań, jeśli w ogóle są konieczne czy potrzebne.

„Projekt dobre życie”, czyli bibliotekarzu zadbaj o swój dobrostan
Życie stawia nas często przed dużymi zmianami (a niekiedy trudnymi momentami, na które nie mamy wpływu), dlatego warto pomyśleć o sobie w kontekście poprawy jakości życia i rozwijania osobistego dobrostanu. Projekt dobre życie to książka autorstwa śp. dr Marleny Kossakowskiej. Jest ona propozycją 6-tygodniowego programu nad zwiększaniem poczucia szczęścia (w ujęciu hedonistycznym i eudajmonistycznym) na podstawie koncepcji Martina E. P. Seligmana. Poniżej, dla przykładu, opis programu realizowanego w pierwszym tygodniu:

• poniedziałek: rozpoznanie sił sygnaturowych charakteru (test w wersji on-line na stronie VIA Institute on Charakter);
• wtorek: optymizm, czyli praca nad swoim optymizmem;
• środa: odwracanie uwagi od męczących myśli;
• czwartek: angażowanie się w czynności dnia codziennego;
• piątek: pozytywne relacje;
• sobota: pozytywne chwile, okoliczności, sytuacje;
• niedziela: relaks, wyciszenie się i zatrzymanie.

• Na polu zawodowym: czy robię to, co lubię? Czy zawód, który wykonuję daje mi satysfakcję?
• Na polu osobistym: z czego czerpię radość i poczucie spełnienia w codziennym życiu, czyli co określa mój psychologiczny dobrostan?

Bibliografia w wyborze
Wydawnictwa zwarte:
1. Stefan Klein, Formuła szczęścia. O doświadczaniu pełni życia, Jacek Santorski & Co, Warszawa cop. 2004.
2. Martin Seligman, Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia, Harbor Point Media Rodzina, Poznań cop. 2011.
3. Łukasz Kaczmarek, Pozytywne interwencje psychologiczne, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2016.
4. Marlena Kossakowska, Projekt dobre życie, Smak Słowa, Sopot 2017.
5. Ewa Trzebińska, Psychologia pozytywna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa cop. 2008.
6. Alan Carr, Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań cop. 2009.
7. Michael Argyle, Psychologia szczęścia, Astrum, Wrocław 2004.
8. Janusz Czapiński, Psychologia szczęścia. Kto, kiedy, dlaczego kocha życie i co z tego wynika, czyli Nowa odsłona teorii cebulowej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017.
9. Agnieszka Czerw, Psychologiczny model dobrostanu w pracy, Wydawnictwo Naukowe PWN 2017.
10. Ed Diener, Robert Biswas-Diener, Szczęście, Smak Słowa, Sopot 2010.
11. Sonja Lyubomirsky, Wybierz szczęście. Naukowe metody budowania życia, jakiego pragniesz, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa cop. 2008.

Artykuł z czasopism:
12. Piotr Kwiatek, Katarzyna Wilczewska , Klucz do szczęścia, „Charaktery” 2014, nr 12, s. 32-35.
13. Irena Jelonkiewicz, O psychologii pozytywnej – między światłem i cieniem, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2020, nr 1, s. 12-26.
14. Alina Goworko, Szczęście, poczucie spełnienia i osobowość jednostki a wyzwania zawodu bibliotekarza, „Poradnik Bibliotekarza 2014”, nr 7-8, s. 8-12.

• redakcja(at)bibliotekarzopolski.pl