Wprowadzenie do tematu:
Emocje odgrywają ważną rolę w życiu każdego człowieka. Towarzyszą nam one w różnorodnych sytuacjach, odpowiadają za nasze relacje ze światem zewnętrznym. Często unikamy i boimy się emocji, ponieważ bywają bolesne. Z drugiej strony są one istotnym źródłem informacji o tym, co dzieje się w naszym otoczeniu i może mieć na nas wpływ. Tak rozumiane emocje stanowią zatem element umożliwiający przetrwanie.

Dzieci poznają emocje głównie w kontekście kontaktów z innymi ludźmi. Bliskie relacje osobiste tworzą zawsze więź emocjonalną, pełną miłości lub nienawiści, dumy lub wstydu, smutku lub szczęścia. W kontakcie z ludźmi dzieci mają szansę zobaczyć nie tylko, jak inni radzą sobie z uczuciami i emocjami, ale też, jak ich własne przejawy emocji oddziałują na innych. Z punktu widzenia przystosowania społecznego i zdrowia psychicznego są to jedne z najistotniejszych dla dzieci doświadczeń.

Dzieci powinny się nauczyć, że w pewnych okolicznościach mogą się zezłościć (zmartwić, zmieszać itd.). Powinny wiedzieć, jakie to sytuacje, co czują wtedy, gdy opanowują je te emocje i jak są one ujawniane na zewnątrz, a także jak je nazwać, by móc o nich rozmawiać. Dzieci powinny nauczyć się oddzielać wewnętrzne uczucia od ich zewnętrznych wyrazów, a ta umiejętność stanowi istotną cześć ich socjalizacji.

Od momentu, kiedy dzieci zaczynają porozumiewać się za pomocą mowy, ich rozwój emocjonalny zyskuje zupełnie inny wymiar. Emocje stają się punktem wyjścia do refleksji. Gdy dzieci umieją już nazywać swoje odczucia, mogą „stanąć obok nich”, przemyśleć je i tym sposobem obiektywnie ocenić to, co dzieje się w ich wnętrzu. Posiadając słowa do nazywania emocji, mogą już na ich temat rozmawiać. Z jednej strony przekazują innym to, co czują, a z drugiej mogą słuchać innych ludzi opowiadających o swoich przeżyciach. Można się zatem emocjami podzielić, przez co nauka o ich istocie – o przyczynach, skutkach i sposobach radzenia sobie – kiedy już wkracza na poziom werbalny, staje się łatwiejsza.¹

Założenia programu:
Prezentowany przeze mnie cykl scenariuszy zajęć W Świecie emocji wykorzystuje bajki terapeutyczne z książki Małgorzaty Parchety-Kołoszuk „Emocjonalki”. To zbiór bajek psychoterapeutycznych, których bohaterem jest kangur Mat. Chodzi on do szkoły, ma rodzinę, przyjaciół i przeżywa problemy takie jak większość dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Publikacja wykorzystana w programie biblioterapeutycznym zachęca do lektury ciekawych i pełnych przygód historyjek. Scenariusze mają pomóc dzieciom w zrozumieniu ich własnych emocji, emocji innych, przeciwdziałać powstawaniu zaburzeń zachowania, a jeśli już się one pojawią - mają pokazać jak sobie z nimi radzić. Mają wspierać je w rozwoju i kształtowaniu osobowości. Zajęcia należy prowadzić grupowo. Zalecane jest tworzenie kręgu sprzyjającego rozwijaniu umiejętności wyrażania uczuć oraz integracji grupy. Program skierowany jest do dzieci w wieku 8 - 10 lat, uczęszczających razem do szkoły podstawowej, które uczą się poznawać, identyfikować i wyrażać emocje, przez co bogaci się i różnicuje ich życie emocjonalne. Jest to okres, w którym dzieci mogą wykształcić umiejętności i dobre nawyki emocjonalne takie jak: rozpoznawanie stanu emocjonalnego, w którym aktualnie się znajduje, odczytywanie stanów emocjonalnych innych osób, okazywanie przeżywanych emocji w sposób akceptowany społecznie. Zdobyte wówczas umiejętności są znaczące w późniejszym życiu. Umożliwiają właściwe zachowanie się dzieci w różnych sytuacjach wobec innych ludzi. Pomagają w radzeniu sobie z napotykanymi trudnościami, niepowodzeniami. Program obejmuje siedem 60-minutowych spotkań, odbywających się co tydzień. Miejsce spotkań powinno być wyposażone w dywan i stoliki do pracy indywidualnej. Zajęcia będą zawsze zaczynały się od zabawy integracyjnej, a kończyły ewaluacją. Część właściwa zawiera lekturę tekstu literackiego, po którym następują zabawy przepracowujące problem. Cechą charakterystyczną zajęć będzie stały element wprowadzający w postaci zabawy w kręgu: „iskierka przyjaźni”, która będzie rozpoczynała zajęcia biblioterapeutyczne oraz krótkie pożegnanie w formie wierszyka na zakończenie zajęć.

Cel główny programu:
- uświadomienie dzieciom wartości wynikających z poznania i zrozumienia własnych stanów emocjonalnych oraz uczuć innych osób.

Ogólne cele programu:
- rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych stanów emocjonalnych,
- rozwijanie słownika dzieci określającego różne stany emocjonalne i uczuciowe,
- rozwijanie wrażliwości emocjonalnej oraz empatii,
- rozwijanie umiejętność nawiązywania i utrzymywania pozytywnych interakcji z innymi dziećmi,
- wzbogacenie wiedzy i przeżyć poprzez kontakt z bajką,
- rozwijanie ekspresji ruchowej i plastycznej w powiązaniu z literaturą,
- rozwijanie umiejętności wypowiadania się, pracy w grupie,
- kształtowanie umiejętności budowania poczucia własnej wartości i silnej osobowości,
- budowanie systemu wartości dzieci.

Założenia programu:
Przeznaczenie:
    • program skierowany jest dla dzieci w wieku od 8 do 10 lat uczęszczających razem do szkoły podstawowej.
Czas trwania:
    • czas trwania jednego spotkania to 60 minut.
Częstotliwość spotkań:
    • program obejmuje 7 spotkań odbywających się co tydzień w bibliotece publicznej.
Miejsce spotkań:
    • sala wyposażona w dywan (miejsce na krąg, zabawy ruchowe), stoliki z krzesełkami (miejsce do rysowania).

Treści programu:
1. „Wyprawa do Australii” – porozmawiajmy o emocjach.
2. „Nie chcę, STOP” – lekcja ASERTYWNOŚCI.
3. „Kiedy przychodzi uczucie tęsknoty”.
4. „Co zrobić ze swoim smutkiem”.
5. „Jak poradzić sobie ze złością”.
6. „Trudna sprawa konfliktowa” – porozmawiajmy o kłótni.
7. „Kocha, lubi, szanuje” - porozmawiajmy o ważnych uczuciach.

Procedury osiągania celów:
Dziecko w młodszym wieku szkolnym nie zawsze potrafi mówić o swoich uczuciach, stąd też starano się umożliwić uczniom aktywne doświadczanie i przeżywanie tego, co jest tematem zajęć. Dlatego też zaproponowane metody i techniki pracy są na tyle różnorodne, aby każde dziecko odnalazło coś dla siebie.

Metody:
    • głośne czytanie wybranego tekstu
    • rozmowa kierowana
    • prace plastyczne
    • burze mózgów
    • gry i zabawy
    • praca w małych grupach
    • zabawy relaksacyjne
    • ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.

Formy pracy:
    • indywidualne
    • grupowe

Techniki:
    • głośne czytanie fragmentu tekstu
    • dyskusja, pogadanka
    • pantomima
    • metody aktywizujące
    • rysowanie
    • malowanie
    • gry i zabawy
    • inne techniki twórcze.

Środki:
    • tekst literacki: Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017.

Materiały:
    • blok rysunkowy
    • blok techniczny
    • kolorowe kartki A4
    • kredki
    • mazaki
    • farby
    • pędzle
    • obrazki symbolizujące uczucia
    • inne materiały wymienione w scenariuszach.

Literatura:
    • Parcheta – Kołoszuk M., Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017.
    • Grudziewska E., Socjoterapia w pracy z dziećmi i młodzieżą. Programy zajęć, Warszawa 2016.
    • Schaffer H. R., Psychologia dziecka, Warszawa 2005.
    • Jąder M., Efektywne i atrakcyjne metody pracy z dziećmi, Kraków 2010.
    • Kozdroń A., Wychowanie przez zabawę. Projekty i gry w kształtowaniu kluczowych kompetencji u dzieci i młodzieży, Warszawa 2015.
    • Kozdroń A., Scenariusze zajęć i zabaw dla wychowawców, pedagogów, animatorów kultury i rodziców, Warszawa 2014.
    • Winczewski P., Tradycyjne gry i zabawy świetlicowe, Gdańsk 2018.

Przewidywane osiągnięcia:
    • dzieci będą umiały rozpoznać i nazwać swoje oraz cudze uczucia, nazywając stany emocjonalne obserwowane u innych osób lub przeżywane przez siebie;
    • dzieci będą posługiwały się bogatszym zasobem słownictwa;
    • będą wykazywały się większą wrażliwością emocjonalną w kontaktach z rówieśnikami;
    • wzrośnie umiejętność kontrolowania przez dzieci własnego zachowania, panowania nad emocjami;
    • dzieci będą umiejętniej pokonywać trudności, lepiej radzić sobie z porażkami i stresem;
    • będą potrafiły określać wartości na zasadzie przeciwieństw, mówiąc, co jest dobre, a co złe.

Ewaluacja:
Ewaluacja będzie przeprowadzona po każdych zajęciach.

Cele spotkania
Dziecko:
    • uczy się nazwać emocje na podstawie wyrazu twarzy, oczu, ułożenia ust i określać sytuację, w jakiej osoba mogła się znaleźć,
    • uczy się rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze,
    • uczy się wyrażać siebie w różnorodny sposób (werbalnie i niewerbalnie),
    • uczy się nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia),
    • uczy się komunikować w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi,
    • uczy się dostrzegać, że podobne sytuacje mogą wywołać różne uczucia u ludzi,
    • ćwiczy umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowania,
    • poznaje kontynent Australię, jej położenie na mapie, zamieszkujące tam zwierzęta,
    • poszerza swoją wiedzę ogólną.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8 - 10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- pantomima
- metody aktywizujące
- praca plastyczna.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa

Środki dydaktyczne:
- obrazki, rysunki, zdjęcia dziecięce ujawniające stany uczuciowe (radość, smutek, złość, strach);
- papier
- kredki
- papierowe torby
- wycinanki samoprzylepne
- nożyczki
- zdjęcia zwierząt zamieszkujących Australię
- fotografia kangura
- mapa Australii.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 5 - 6.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie:
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna:
A ) „Nazywamy uczucia”.
Dzieci siadają w kole. Prowadzący prezentuje dzieciom ilustracje twarzy przedstawiających emocje: złość, strach, smutek, lęk, zdziwienie, radość. Następnie rozmawia z uczestnikami o poszczególnych emocjach:
- po czym możemy poznać, że ktoś odczuwa strach, radość, złość itp.?
- w jakich sytuacjach ludzie odczuwają poszczególne emocje?
- co ja robię, kiedy odczuwam poszczególne emocje tj. radość, smutek, strach, miłość?
- w jakich sytuacjach je odczuwam?
B ) „Zabawa w czarodzieja.”
Prowadzący zaprasza do zabawy całą grupę. Wybiera wśród nich jednego ochotnika, który będzie „czarodziejem” (ważne, aby kilkoro z dzieci mogło odgrywać rolę czarodzieja). Cała grupa pokazuje, że jest smutna. Demonstruje to odpowiednią miną. Jedna z osób (jedno z dzieci będące w danej chwili „czarodziejem” wychodzi na środek i za pomocą mimiki, gestu ma za zadanie rozbawić smutny krąg. Gdy „czarodziejowi” zadanie się uda, wszyscy z radością biją brawo. Zabawę można powtórzyć).
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk – Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Cześć właściwa omawiająca temat zajęć:
Omówienie z dziećmi usłyszanego opowiadania. Pokazanie obrazka przedstawiającego kangura Mata. Pokazanie na mapie, gdzie znajduje się Australia i jakie jeszcze inne zwierzęta zamieszkują ten kontynent. Zwrócenie uwagi dzieciom, że razem z kangurem Matem będą poznawać i nazywać emocje. Uczyć się jak zdrowo sobie z nimi radzić i jak wspierać inne dzieci, które przeżywają podobne emocje.
5. Praca plastyczna „Maski”.
Prowadzący proponuje dzieciom, aby z papierowych toreb zrobiły twarze- maski. Mogą je narysować lub wykleić. Maska ma dwa oblicza: wesoła z jednej strony i smutna z drugiej. Gotowe maski dzieci zakładają na rękę. Przy muzyce raz wesołej, raz smutnej prezentują swoje maski.
6. Ewaluacja:
Dzieci na przygotowanych wcześniej przez prowadzącego karteczkach rysują buzię przedstawiającą nastrój, jaki w danej chwili odczuwają.
7. Pożegnanie wierszem:

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Cele spotkania:
Dziecko:
    • uczy się rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze,
    • uczy się wyrażać siebie w różnorodny sposób ( werbalnie i niewerbalnie),
    • uczy się nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia),
    • uczy się komunikować w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi,
    • uczy się dostrzegać, że podobne sytuacje mogą wywołać różne uczucia u ludzi,
    • ćwiczy umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowania,
    • umiejętnie uczy się stawiania granic,
    • wzmacnia swoje poczucie bezpieczeństwa, które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju,
    • rozwija empatię, wyobraźnię i kreatywność.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8 - 10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- pantomima
- metody aktywizujące
- praca plastyczna.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa.

Środki dydaktyczne:
- wydrukowany znak STOP (kolorowanka znaku drogowego)
- papier
- kolorowe karteczki
- kredki
- nożyczki.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 7 – 12.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie.
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Pogadanka wprowadzająca w temat zajęć:
Prowadzący wita się z dziećmi, pyta o samopoczucie, czy wydarzyło się coś ważnego
w szkole, o czym chciałyby opowiedzieć. Pozwala dzieciom przypomnieć sobie o czym rozmawialiśmy na poprzednich zajęciach. Pokazuje zdjęcie kangura Mata i opowiada
o nowym słowie ASERTYWNOŚĆ, które - razem z naszym bohaterem - dzieci poznają na zajęciach.
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk – Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- jaka sytuacja zdenerwowała Mata w przedszkolu?
- czy kangur dobrze zareagował na zaczepki jaszczura?
- co mógł powiedzieć Mat do Tumby, gdy nie chciał, żeby kolega wtrącał się w budowanie?
5. Cześć właściwa omawiająca temat zajęć:
A ) Pogadanka.
Czy dziecko przypomina sobie jakieś sytuacje z domu lub przedszkola, kiedy mogło powiedzieć: „NIE CHCĘ, STOP!”?
Zwrócenie uwagi, w jakich sytuacjach dziecko może powiedzieć innym: „nie chcę, STOP!”, np. gdy ktoś chce go łaskotać, przytulać, całować, a ono nie ma na to ochoty; gdy ktoś wyrywa mu z piaskownicy zabawkę lub popycha.
B ) Zabawa omawiająca asertywne zachowania.
Dzieci dobierają się w pary i na przemian podnosząc prawą rękę do góry, wypowiadają słowa: „nie chcę, STOP! Nauka stawiania granic w sposób stanowczy, ale zarazem spokojny.
6. Praca plastyczna.
Dzieci kolorują i wycinają znak STOP. Zwrócenie uwagi dzieciom, jak należy zachować się, gdy na ulicy zauważą taki znak.
7. Ewaluacja.
Dzieci, na przygotowanych wcześniej kolorowych kartkach, rysują buzię przedstawiającą ich obecny nastrój.
8. Pożegnanie wierszem:

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Cele spotkania: Dziecko:
    • poznaje uczucie tęsknoty, uczy się jak sobie z nią radzić,
    • uczy się rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze,
    • uczy się wyrażać siebie w różnorodny sposób ( werbalnie i niewerbalnie),
    • uczy się nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia),
    • uczy się komunikować w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi,
    • ćwiczy umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowania,
    • wzmacnia swoje poczucie bezpieczeństwa, które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju,
    • rozwija empatię, wyobraźnię i kreatywność.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8-10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- metody aktywizujące
- praca plastyczna.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa.

Środki dydaktyczne:
- papier
- karteczki z buźkami
- kredki
- farby.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 23-29.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie.
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna.
Wszyscy uczestnicy stoją w kole. Osoba wyznaczona wykonuje określone ruchy, naśladowane potem przez innych, ustawienie koła zmienia się w poruszającą linię lub wężyk za osobą prowadzącą.
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk – „Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne”
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- Jakie przedmioty Mat zabrał ze sobą do cioci, żeby czuć się lepiej w nowym miejscu ?
- Co poczuł Mat przed zaśnięciem, gdy pomyślał o rodzicach ?
- Co pomogło zasnąć kangurkowi ?
- Czy któreś z dzieci spało już poza domem ? / Jeśli tak, to gdzie i jak się tam czuło ? /
Jeśli nie spało poza domem, to czy chciałoby i dlaczego ?
5. Część właściwa omawiająca temat zajęć:
A ) Pogadanka:
Tęsknota to uczucie jak każde inne. Ważne, aby dziecko nauczyło się nazywać swoje uczucia. Razem z dziećmi można zainicjować pogadankę o metodach, które pomogą ukoić tęsknotę za bliskimi. Dzieci wymyślają jak mogłyby spędzić czas poza domem, np. bawiąc się, spacerując, zwiedzając. Ważne aby zaznaczyć, że gdy uczucie tęsknoty powiększy się, zawsze można zadzwonić do rodziców i porozmawiać. Czas spędzony poza domem bez rodziców to nieraz nie lada wyzwanie. Dzieci zawsze mogą zabrać ze sobą ulubione maskotki, zabawki, które pomogą im zasnąć.
6. Praca plastyczna:
Dzieci na przygotowanych wcześniej kartkach rysują swoją ulubioną maskotkę, zabawkę. Następnie każde z dzieci omawia i przedstawia grupie swoją pracę.
7. Zabawa relaksacyjna:
Prowadzący odtwarza muzykę relaksacyjną. Dzieci kładą się na podłodze. Słuchają muzyki, wyobrażając sobie miłe chwile spędzone podczas zabawy ulubionymi maskotkami/ zabawkami itp. z rodzicami, dziadkami, rodzeństwem, przyjaciółmi itd.
8. Ewaluacja:
Dzieci na przygotowanych wcześniej buźkach rysują swój nastrój po zajęciach.
9. Pożegnanie wierszem:

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Cele spotkania:
Dziecko:
    • poznaje uczucie smutku, uczy się jak sobie z nim radzić,
    • uczy się rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze,
    • uczy się wyrażać siebie w różnorodny sposób (werbalnie i niewerbalnie),
    • uczy się nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia),
    • uczy się komunikować w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi,
    • ćwiczy umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowania,
    • wzmacnia swoje poczucie bezpieczeństwa, które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju,
    • rozwija empatię, wyobraźnię i kreatywność.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8-10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- pantomima
- metody aktywizujące
- praca plastyczna.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa.

Środki dydaktyczne:
- papier
- pędzle
- farby
- plakietki z emotikonami.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 41-53.

PRZEBIEG ZAJĘĆ
1. Powitanie.
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna/ pogadanka wprowadzająca w temat zajęć:
Prowadzący wita się z dziećmi, pyta je o samopoczucie, czy wydarzyło się coś ważnego w szkole, o czym chciałyby dzieci opowiedzieć. Następnie zadaje dzieciom pytanie: Czym jest smutek? Kiedy i w jakich sytuacjach jest przeżywany? Co to za uczucie?
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć: M. Parcheta-Kołoszuk Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- co czuł Mat, gdy na początku bajki nie chciał iść do szkoły?
- czy dzieci pamiętają, co czuły przed pierwszym dniem w szkole? Radość, strach a może złość?
- z jakiego powodu Mat był smutny?
- co pomogło Matowi w szkole, żeby się uspokoić?
- jakie metody na smutki mają koledzy z klasy Mata?
- co pomaga dzieciom, gdy jest im smutno?
5. Cześć właściwa omawiająca temat zajęć:
A ) Pogadanka
Krótka rozmowa z dziećmi z jakim kolorem kojarzy im się smutek. Co to znaczy być smutnym ? Następnie dzieci dobierają się w pary, stają naprzeciw siebie. Jedna osoba pokazuje jak wygląda, gdy jest jej bardzo smutno, druga zastanawia się jak mogłaby pocieszyć kolegę/koleżankę, np. rozśmieszając, przytulając itp. Rozmowa podsumowująca o sposobach dzieci na smutek. Uwrażliwienie dzieci, że gdy czują smutek mogą o tym powiedzieć rodzicom, pani w przedszkolu i wspólnie zastanowić się co takiego się stało, że tak się w danej chwili czują.
B) Zabawa przepracowująca temat z wykorzystaniem pantomimy:
Dzieci dobierają się w pary. Jedno z dzieci pokazuje jak wygląda gdy jest mu bardzo smutno, drugie z dzieci stara się rozweselić kolegę/koleżankę nie używając słów.
6. Praca plastyczna:
Dzieci rysują farbami portret smutnego Mata. Następnie prowadzący omawia z dziećmi ich prace.
7. Ewaluacja:
Dzieci z rozsypanych na dywanie emotikonów wybierają te najbardziej odnoszące się do ich obecnego samopoczucia.

8. Pożegnanie wierszem:

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8-10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- relaksacja.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa.

Środki dydaktyczne:
- blok rysunkowy
- kredki
- pastele
- mazaki/pisaki
- lusterko.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 68-78.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie:
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna:
Gra mimiczna z lusterkami. Dzieci siedzą w kole na dywanie, każde z nich trzyma lusterko. Do każdego wypowiedzianego przez nauczycielkę zdania muszą zrobić odpowiednią minę, wyrażającą uczucia, np.
- dostałam wymarzony prezent,
- popsuła mi się ulubiona zabawka,
- do klasy wchodzą krasnoludki,
- spotkałam bardzo groźnego psa,
- koleżanka zabrała mi zabawki.
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- jaką przygodę przeżył Mat w tej opowieści?
- dlaczego kangurek zaczął krzyczeć na tatę ? Na co był zły?
- jak możesz okazywać złość?
- czy to prawda, że wszyscy dorośli są idealni i nie doświadczają porażek?
- kiedy Tobie coś się nie udało? Co wtedy czułeś?
5. Cześć właściwa omawiająca temat zajęć:
A) Pogadanka:
Dzieci dzielą się własnymi opiniami – w jaki sposób reagują, gdy są zdenerwowane. Prowadzący pokazuje zdjęcia, przedstawiające różne sposoby radzenia sobie ze złością: bieganie, jazda na rowerze, spacer, taniec, zabawa, malowanie, śpiewanie itp.
B ) Relaksacja:
Gdy przychodzi złość i kumulują się emocje, warto nauczyć się zatrzymywać je w sposób konstruktywny. Jednym ze sposobów będzie nauka świadomego, uspokajającego oddechu. Dzieci siadają po turecku w kole na dywanie. Ręce kładziemy na kolanach. Zamykamy oczy. Liczymy w myślach do 10. Robimy wdech nosem i wypuszczamy powietrze ustami. Powtarzamy to ćwiczenie kilka razy.
Ważne, aby uświadomić dzieciom, że gdy nadchodzi złość ćwiczenia oddechowe pozwolą im się uspokoić. Przeżywając złość ważne, aby dzieci wiedziały, że mogą otwarcie powiedzieć drugiej osobie, na co się złoszczą i co je boli w danej sytuacji. Otwarte wyrażanie i przeżywanie uczuć, bez ranienia drugiej osoby, jest bardzo ważnym doświadczeniem.
6. Praca plastyczna:
Dzieci rysują, jak według nich wygląda złość. Następnie, używając ciepłych kolorów kredek, starają się ozdobić rysunek złości, aby straciła trochę swej mocy. Na sam koniec na dole kartki podpisują się swoim imieniem, inicjałem, takimi kolorami kredek, które najlepiej opisują ich nastrój.
7. Ewaluacja:
Dzieci na przygotowanych wcześniej kolorowych kartkach rysują buzię przedstawiającą ich obecny nastrój.
8. Pożegnanie wierszem:

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8-10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- burza mózgów.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa.

Środki dydaktyczne:
- wydrukowane emotikony
- plakietki ze zwrotami grzecznościowymi
- brystol
- mazaki/pisaki
- arkusze niepotrzebnych gazet
- taśma klejąca
- piłeczka plastikowa.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 56 - 65.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie:
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna:
Dzieci siedzą w kręgu, podają sobie po kolei piłeczkę, osoba trzymająca piłeczkę mówi: „Dzień dobry wszystkim”. Następnie może powiedzieć, co ją ostatnio miłego spotkało.
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk – Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- co to jest kłótnia?
- o co pokłócili się Nandu z Matem?
- czego nie warto mówić i robić w kłótni?
- porozmawiajmy o magicznym słowie „przepraszam”; czy Nadu z Matem doszli do porozumienia?
5. Część właściwa omawiająca temat zajęć:
A) Zabawa w formie słoneczka:
Prowadzący na dużej kartce papieru pisze słowo KŁÓTNIA. Dzieci wymyślają słowa, które kojarzą im się z tym słowem. Można też tak nakierować rozmowę z dziećmi, aby starały się znaleźć sposoby, które pomagają im się uspokoić, jeśli już dojdzie do sytuacji konfliktowej, np. liczenie, śpiewanie piosenki itp. Ważne, aby uświadomić dzieciom, że jeśli już dojdzie do kłótni, warto porozmawiać o niej i znaleźć wspólnie z rodzicami (panią w szkole itd.) sposób, aby dzieci nawzajem się przeprosiły i wyjaśniły sobie sytuację, tak samo, jeśli np. pokłócą się z rodzeństwem. Dodatkowo można przeprowadzić krótką rozmowę z dziećmi odnośnie słów grzecznościowych, jakie znają i w jakich sytuacjach mogą ich używać. Wszystkie trudne, konfliktowe sytuacje warto do końca wyjaśnić, aby dziecko w spokoju mogło zrozumieć co się stało i miało przestrzeń do zareagowania na nie.
B) Zabawa wyładowująca emocje:
Tłumaczymy dzieciom, że takie złe, negatywne uczucia jak: złość, zdenerwowanie, niezadowolenie, wściekłość, mogą być w człowieku i muszą być. Gdyby ich nie było, to nie wiedzielibyśmy o nich, że np. teraz jestem zdenerwowana.
Dzieci drą arkusze gazet, następnie zbierają porwane kawałki i w grupach robią z nich pomnik złości – sklejają pogniecione kawałki taśmą klejącą.
Po zabawie można z dziećmi stworzyć kodeks złości:

1. Każdy ma prawo się złościć.
2. Złość wolno okazywać tylko w bezpieczny sposób tj:...
3. Gdy jesteśmy zdenerwowani, nie wolno: ...

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Cele spotkania:
Dziecko:
    • poznaje uczucia pozytywne tj. miłość, radość, szczęście – uczy się je wyrażać,
    • uczy się rozpoznawać i nazywać uczucia – własne i cudze,
    • uczy się wyrażać siebie w różnorodny sposób (werbalnie i niewerbalnie),
    • uczy się nabywać umiejętności wczuwania się w stany emocjonalne innych (empatia),
    • uczy się komunikować w grupie poprzez uczestniczenie w zabawie, ćwiczeniach w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi,
    • ćwiczy umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowania,
    • wzmacnia swoje poczucie bezpieczeństwa, które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju,
    • rozwija empatię, wyobraźnię i kreatywność.

Uczestnicy:
- grupa dzieci w wieku 8 -10 lat (20 osób) uczęszczających razem do szkoły podstawowej.

Czas trwania:
- około 60 minut.

Warunki:
- sala z miejscem umożliwiającym pracę w kręgu (dywan) oraz pracę przy stolikach (stoliki i krzesła).

Metody i techniki pracy:
- głośne czytanie i słuchanie fragmentu tekstu
- dyskusja, pogadanka
- praca plastyczna.

Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa

Środki dydaktyczne:
- plakietki przedstawiające: słońce, słońce za chmurką, mgłę, zachmurzenie, deszcz, piorun
- blok techniczny
- kartki kolorowe
- kredki
- pastele
- mazaki/pisaki.

Literatura:
- Małgorzata Parcheta – Kołoszuk, Emocjonalki. Bajki psychoterapeutyczne, Gdańsk 2017, s. 139-147.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie:
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce. Prowadzący wita dzieci słowami:
„Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech wróci do mych rąk”. Każde dziecko uściskiem dłoni wita się z kolegą/koleżanką, aż iskierka przyjaźni powróci do prowadzącego.
2. Zabawa integracyjna:
A ) Prowadzący rozpoczyna zabawę na powitanie – dzieci mówią sobie komplementy.
Lubię cię, bo…
Tłumaczymy dzieciom, że w każdym człowieku da się znaleźć cechy, za które można go lubić. Usiądźmy w kręgu. Niech każdy uczestnik ćwiczenia powie, za co lubi siedzącą obok osobę. Prowadzący uważnie słucha dzieci, a kiedy wyniknie taka potrzeba, może podpowiadać dzieciom. Ważne, aby to ćwiczenie przebiegło w atmosferze spokoju i pełnej akceptacji na zachowania dzieci. Jeśli prowadzący uzna, że to ćwiczenie jest za trudne dla danej grupy, może je zmodyfikować. Dzieci mogą np. opowiadać za co lubią swoją klasę, wychowawczynię, szkołę.
B ) „Mój nastrój” – prowadzący rysuje na arkuszu papieru okienka jak w kalendarzu obrazkowym. Każde dziecko w jednym z okienek rysuje flamastrem swój nastrój, w jakim się obecnie znajduje - słońce, słońce za chmurką, mgłę, zachmurzenie, deszcz, piorun.
3. Głośne czytanie tekstu wprowadzającego do programu zajęć M. Parcheta-Kołoszuk Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne.
4. Rozmowa z dziećmi o przeczytanym opowiadaniu:
- jaką pracę przygotowały dzieci w szkole? Z jakiej okazji?
- po co dajemy komuś walentynkę? Jakie uczucia wtedy okazujemy?
- czy jest ktoś, kogo dziecko bardzo lubi i chciałoby narysować mu serce przyjaźni?
5. Część właściwa omawiająca temat zajęć:
A) Pogadanka:
Dzieci zastanawiają się, co to jest przyjaźń. Opowiadają, jakie cechy powinien mieć prawdziwy przyjaciel. Następnie rozmawiamy z dziećmi, czy kochać i lubić oznacza to samo? Na koniec każde z dzieci zastanawia się, kogo kocha najbardziej i komu narysuje serce miłości.
Ważne, aby dzieci wiedziały, że w codziennym okazywaniu uczuć i mówieniu o nich nie ma nic złego. Słowa „kocham Cię”, „lubię Cię” są tego najlepszą formą.
Nazywając emocje i uczucia, dziecko uczy się je rozróżniać. Łatwiej będzie mu zrozumieć, kogo kocha, a kogo lubi, kiedy czuje strach, a kiedy wstyd. Nieraz dzieci używają słów „nie lubię Cię”, a tak naprawdę czują wtedy smutek lub złość, tylko nie zdają sobie z tego sprawy.
6. Praca plastyczna:
Dzieci wykonują pracę plastyczną. Rysują serce miłości i serce przyjaźni, które podarują wybranej osobie np. mamie, tacie, rodzeństwu, dziadkom, koleżance, koledze, pani w szkole itd.
7. Ewaluacja:
Prowadzący żegna się z dziećmi, dziękuje im za uczestnictwo w zajęciach, za wspólne zabawy, rozmowy, prace plastyczne, które wykonały podczas zajęć.
Wspólnie z dziećmi przypominamy sobie emocje i uczucia o których rozmawialiśmy. Można przygotować plakietki obrazujące różne uczucia i emocje, tak aby dzieci same potrafiły je rozróżniać i nazywać. Przypominamy dzieciom, że każda emocja jest ważna i każda odnosi się do jakiejś potrzeby. Jeśli dziecku trudno zrozumieć zachowania i emocje, to zawsze może porozmawiać o nich z kimś dorosłym.
Na zakończenie, dzieci - z rozsypanych na dywanie buziek - wybierają tę, która najbardziej odnosi się do ich nastroju po zajęciach.
8. Pożegnanie wierszem:

Dzieci w kole machają ręką na pożegnanie.

Miłym akcentem będzie przygotowanie dyplomu dla każdego dziecka i PODZIĘKOWANIA DLA SZKOŁY za udział w zajęciach biblioterapeutycznych.

• redakcja(at)bibliotekarzopolski.pl