Okres Adwentu to czas oczekiwania na święta Bożego Narodzenia, podczas którego Biblioteka Austriacka planuje spotkania poświęcone literaturze i tradycjom świątecznym. Wiele symboli oraz tradycji znanych także w Polsce wywodzi się z Niemiec, dlatego od wielu lat Biblioteka Austriacka w Opolu stara się przybliżać je, wprowadzając do programu edukacyjnego. Prelekcje skierowane są do różnych grup wiekowych, stąd różnorodność ich form. Spotkania mają oddać ducha okresu przedświątecznego, począwszy od dnia, któremu patronuje św. Marcin, kiedy to na terenie wszystkich krajów niemieckiego obszaru językowego ustawiane są stragany jarmarczne, a w Kolonii o godzinie 11.11. rozpoczyna się już hucznie czas karnawału.

Literatura dla dzieci - kino obrazkowe

Fot. Biblioteka Austriacka

Opowiadane kino obrazkowe ma na celu zachęcenie dzieci do uważnego słuchania literatury i ćwiczenie rozumienia słuchanego tekstu literackiego w języku niemieckim . W 2021 roku przygotowane zostały dwie opowieści. W prezentowanym w języku niemieckim opowiadaniu dla dzieci pt. „Die Legende vom Heiligen Martin“ Anselma Grüna młodzi słuchacze dowiedzą się tego, kim był św. Marcin z Tours i jak tradycyjnie obchodzi się Dzień Świętego Marcina w Niemczech i Austrii. Podczas słuchania opowiadanej legendy dzieci poznają bliżej szczegóły z jego życia, np. historię o tym, jak podzielił się płaszczem z zziębniętym żebrakiem, stając się w ten sposób pośmiewiskiem w oczach jego żołnierzy, a także jak stał się zagorzałym chrześcijaninem, a nawet biskupem i dlaczego do dziś jest uważany za wspaniały przykład miłości bliźniego i gotowości do pomocy.

Opowiedziana w języku niemieckim bajka „Wach auf, Siebenschläfer, Sankt Nikolaus ist da“ (Obudź się, śpiochu, Święty Mikołaj już przyszedł) autorstwa Eleonore Schmid to historia o popielicy Glisglis, zapadającej zwykle od jesieni do wiosny w stan hibernacji, a która bardzo chciałaby zobaczyć św. Mikołaja. Robi więc wszystko, żeby tylko nie zasnąć, niestety bezskutecznie. Ale w tym roku wszystko się zmienia: Glisglis po raz pierwszy podziwia śnieżny świat i wreszcie spotyka Mikołaja, który przyniósł wszystkim zwierzętom w lesie najwspanialsze smakołyki.

Teatrzyk opowieści kamishibai
W tym roku przygotowano dwa spotkania w formie teatrzyku kamishibai. Przetłumaczone przez pracowników biblioteki na potrzeby wydarzenia teksty prezentowane są w po polsku i po niemiecku. „Święta Barbara i gałązka wiśni” („Die heilige Barbara und der Kirschenblütenzweig”) opowiada historię Barbary żyjącej w małym mieście na peryferiach Imperium Rzymskiego. Pewnego dnia poznaje nowych przyjaciół – grupę chrześcijan, którzy opowiadają jej o Chrystusie. Chociaż nie wolno jej tego zrobić, pragnie przyjąć wiarę katolicką, należeć do Chrystusa i pomagać swoim przyjaciołom chrześcijanom. Ojciec Barbary jednak sprzeciwia się woli swojej córki, co prowadzi do tragedii. Pozostała po niej tylko kwitnąca gałązka wiśni jako symbol nadziei.

Fot. Biblioteka Austriacka

Dwujęzycznie przedstawiona jest także historia „Franciszek i pierwsza szopka bożonarodzeniowa” o św. Franciszku z Asyżu, który z miłością zwracał się do biednych, słabych i wszystkich stworzeń. Wiele legend opowiada o radosnej i przyjaznej naturze działalności Franciszka, założyciela zakonów franciszkańskich. Jeden z jego towarzyszy opisał natomiast uroczystość jasełkową, która miała się odbyć w nocy 25 grudnia 1223 roku. Główną rolę odegrały w nich zwierzęta, drzewa, światło i ciepło. Nie wystąpiły w nich jednak postaci Maryi, Józefa czy nawet Dzieciątka. Przedstawiona została jedynie wizja mężczyzny poruszonego słowami św. Franciszka i ciepłem miejsca przepełnionego znanymi zapachami i odgłosami lasu, gdy przy ognisku, wśród zwierząt zobaczył dziecko leżące w żłóbku.

Prelekcje o tradycjach adwentowych i bożonarodzeniowych
Dla starszych dzieci i młodzieży przeznaczone są prelekcje takie jak „Advent, Advent, ein Lichtlein brennt. O zwyczajach adwentowych w Niemczech, Austrii i Szwajcarii”. Prezentowane są tradycje i symbole adwentowe w krajach niemieckojęzycznych. Uczestnicy wykładu poznają najbardziej rozpowszechnione zwyczaje oraz mogą się między innymi dowiedzieć, w jaki sposób św. Mikołaj obdarowuje dzieci i że towarzyszy mu diabelska postać nazywana na północy Niemiec Knecht Ruprecht, natomiast w południowej części kraju oraz w Austrii demoniczny Krampus.

Fot. Biblioteka Austriacka

Okres adwentu to oczywiście także bardzo stara tradycja organizowania jarmarków bożonarodzeniowych. Stanowią one od prawie 600 lat nieodłączny element kultury krajów niemieckiego obszaru językowego. Podczas prelekcji „Adventsmarkt, Weihnachtsmarkt, Christkindlemarkt” pragniemy przenieść publiczność w bajkowy, przepełniony blaskiem i zapachem przypraw piernika świat jarmarków do Drezna, Berlina, Norymbergi czy Wiednia. Prezentowane jarmarki, w zależności od regionu, nazywane są na przykład Adventsmarkt czyli jarmarkiem adwentowym, Weihnachtsmarkt czyli jarmarkiem Bożego Narodzenia lub Christkindlemarkt czyli jarmarkiem Dzieciątka Jezus. Wbrew świątecznej nazwie otwierane są one nawet kilka dni przed rozpoczęciem adwentu i trwają do Wigilii Bożego Narodzenia lub nawet do Nowego Roku, a przygotowania do nich trwają przez cały rok. W ich długiej historii tylko wojny i zarazy stawały na przeszkodzie organizatorom targów. Tak też to miało miejsce w 2020 i 2021 roku, gdy je odwołano z powodu pandemii. Dlatego ponownie otwierane w 2022 roku jarmarki oblegane są przez tłumy spragnione świątecznej atmosfery.

Wizyta na jarmarkach w Görlitz i Bautzen
Naocznie mogła się o tym przekonać dwudziestoosobowa grupa uczestników kursów języka niemieckiego organizowanych w Bibliotece Austriackiej, która wybrała się 3 grudnia tego roku do Görlitz i Bautzen. Już sama podróż pociągiem była dla wielu osób niezapomnianym przeżyciem.

Fot. Monika Wójcik-Bednarz

Wyjazd na jarmarki miał na celu zapoznanie się z licznymi tradycjami, nazwami produktów i potraw sprzedawanych na tego typu kiermaszach. Najpierw zwiedziliśmy Śląski Jarmark Bożonarodzeniowy w Görlitz/ Schlesischer Christkindelmarkt zu Görlitz, ustawiony w scenerii efektownie odrestaurowanej starówki. Wrażenie zrobił Rynek Dolny z pięknym ratuszem i budynkiem Muzeum Śląskiego, jak też katedra stojąca tuż przy Moście Staromiejskim, przez który można było przejść do Zgorzelca. Podróż pociągiem do Bautzen/Budišin trwała zaledwie 25 minut, a celem był uznawany za najstarszy w Niemczech, organizowany w Budziszynie od 1384 roku Jarmark Wacława czyli Bautzener Wenzelsmarkt, w języku górnołużyckim Budyske Wjacławske wiki. W tym roku był to 639. jarmark, a stare miasto wywarło na nas ogromne wrażenie.
Doznania są niezapomniane, ponieważ osoby chłonęły atmosferę jarmarków wszystkimi zmysłami, oglądając stragany z ozdobami choinkowymi, wyrobami rękodzielniczymi z drewna, szkła, włóczki, ozdobionymi dedykacjami sercami z piernika i oczywiście straganami gastronomicznymi. Sceneria pięknej starówki pokryta świeżym śniegiem, niewielki mróz dopełniły całokształt wrażeń. Uczestnicy zwrócili uwagę na to, że tłumy ludzi na jarmarkach cały czas coś jedzą; kiełbaski, langosze, placki ziemniaczane i wiele innych smakołyków pachniało na każdym kroku. Oczywiście degustowano także wino grzane czyli Glühwein dostępny w wersji czerwonej i białej, alkoholowej i bezalkoholowej. Co zwróciło także uwagę osób z wycieczki to fakt, że cały czas się coś działo, a ludzi przybywało z każdą godziną tak, że wieczorem można było się przesuwać wolnym krokiem z tłumem ludzi. Także wszędzie świecąca dwudziestopięcioramienna gwiazda herrnhucka jest obowiązkowym elementem dekoracyjnym nie tylko domów i mieszkań, ale także ulic i placów, dworców i restauracji.

Fot. Monika Wójcik-Bednarz

Spotkania o tradycjach bożonarodzeniowych
Oddzielnym tematem spotkania są najbardziej charakterystyczne tradycje bożonarodzeniowe w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Opowiadamy o nich podczas prelekcji przygotowanej w języku niemieckim pt. „Alle Jahre wieder. Weihnachtstraditionen in Deutschland, Österreich und der Schweiz“. Z okresem przedświątecznym zdecydowanie związane są nie tylko jarmarki, ale także dwa najbardziej niemieckie symbole czyli wieniec i kalendarz adwentowy. Niemieckie korzenie ma również zwyczaj wieszania jemioły i stawiania choinki i – w ślad za tym – wytwarzania dekoracyjnych bombek, z czego słynie południowa Turyngia.

Fot. Biblioteka Austriacka

Nie można nie wspomnieć o piernikach norymberskich (Nürnberger Lebkuchen), klasycznym strudlu (Dresdner Christstollen) i innych słodkich przysmakach, stawianych na świątecznym stole obok kaczki i gęsi z kluskami oraz czerwoną kapustą, a nawet białych kiełbasek z sałatką ziemniaczaną. Serwowanie ryby, czy jak u nas tradycyjnego karpia, znane jest tylko w niektórych regionach, szczególnie w Austrii. Istotną sprawą jest obdarowywanie prezentami (Bescherung), a ściślej – kto kładzie je pod choinką. W północnej, bardziej protestanckiej tradycji robi to przypominający Santa Clausa Weihnachtsmann, z kolei w południowej, katolickiej części Dzieciątko (Christkind). W rejonie Alp w okresie między świętami i Nowym Rokiem na ulicach pojawiają się demoniczne postacie odziane w zwierzęce skóry z maskami z diabelskimi rogami. To wywołujące strach i hałasujące łańcuchami Perchten.

Historia austriackiej miejscowości Oberndorf, w której w 1816 roku powstała popularniejsza kolęda na świecie, przedstawiona jest podczas prelekcji "Cicha noc, święta noc: austriacka kolęda, którą zna cały świat”. Przetłumaczono ją na ponad 300 języków i dialektów. Podczas prelekcji przedstawione są okoliczności powstania, jak i miejsca związane z historią słynnej pieśni oraz sylwetki twórców kolędy – autora tekstu, księdza Josepha Mohra oraz kompozytora utworu, nauczyciela Franza Xavera Grubera.

Fot. Biblioteka Austriacka

W spotkaniach można brać udział stacjonarnie lub online. Grupy zorganizowane proszone są o wcześniejsze uzgodnienie terminu. Istnieje także możliwość zamówienia linku dostępu do skorzystania z nieodpłatnej oferty w ramach edukacji bibliotecznej „Biblioteka z klasą online”. Zasady korzystania i formularz zgłoszeniowy znajdują się na stronie: www.ba.wbp.opole.pl/lo_oferta.html. Przygotowane zostały nagrania prelekcji realioznawczych, warsztatów językowych i spotkań z literaturą dla młodzieży i dzieci, które można na zamówienie udostępnić uczniom w ramach lekcji niezależnie od tego, gdzie i kiedy są prowadzone. Do niektórych spotkań załączone są do wydruku materiały uzupełniające i sprawdzające wiadomości z spotkania.

Biblioteka Austriacka Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu mieści się przy placu Piłsudskiego 5. Zainteresowanych prosimy o kontakt w celu rezerwacji spotkania na żywo pod nr tel. 77 47 47 085 lub pisząc na adres: ba@wbp.opole.pl

• redakcja(at)bibliotekarzopolski.pl