Biblioteka Politechniki Opolskiej oferuje swoim użytkownikom szereg nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Przyczynkiem do wdrożenia części z nich były ograniczone możliwości funkcjonowania bibliotek w czasie pandemii COVID 19, które spowodowały potrzebę zastosowania usprawnień pozwalających na obsługę użytkowników bez bezpośredniego kontaktu. Wiele z nich zyskało uznanie czytelników i jest z powodzeniem stosowanych do dziś.

Nieocenioną pomocą w zachowaniu dystansu społecznego w Bibliotece Politechniki Opolskiej było wykorzystanie szafek ubraniowych do odbioru zdalnie zamówionych książek. Rozwiązanie to umożliwiło pracę wypożyczalni i bibliotek wydziałowych, dostosowaną do restrykcji pandemicznych. Kolejnym krokiem był zakup dwóch wrzutni książek, które ułatwiły zwrot wypożyczonych publikacji. Zwracane książki podlegały kwarantannie według zaleceń Biblioteki Narodowej. Studenci dostali możliwość odbioru i zwrotu książek w dogodnym dla siebie czasie, niezależnie od godzin urzędowania biblioteki. Zarówno wrzutnie, jak i skrytki na książki nadal cieszą się dużą popularnością. Książki można odbierać z szafek oraz zwracać do wrzutni ulokowanych na Wydziale Mechanicznym (ul. Mikołajczyka 5) oraz na Wydziale Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii (ul. Prószkowska 76, budynek nr 9). Wrzutnię z Wydziału Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii prezentuje fotografia nr 1. Dodatkowo istnieje możliwość odbioru książek na Wydziale Ekonomii i Zarządzania (ul. Luboszycka 7).

Fot. 1 (autor: Katarzyna Kurowska)

Skrytki na książki były niezbędnym i bardzo potrzebnym rozwiązaniem w czasach pandemicznych, kiedy trzeba było działać niestandardowo i bardzo szybko. Dziś możemy zaoferować naszym czytelnikom profesjonalny książkomat. Urządzenie to pozwala na odbiór i zwrot zamówionych uprzednio w bibliotece publikacji. Wyposażone jest w zamykane schowki, ekran dotykowy, czytnik legitymacji studenckich i pracowniczych oraz jest kompatybilne z systemem bibliotecznym. Narzędzie to stanowi duże udogodnienie dla czytelników i pozwala na skorzystanie z biblioteki poza godzinami otwarcia oraz zapewnia stały dostęp do zbiorów osobom z niepełnosprawnościami ruchowymi. Książki można odbierać i zwracać w dowolnym terminie, urządzenie działa 24/7. Książkomat przedstawiony na fotografii nr 2 jest zlokalizowany przy ul. Luboszyckiej 7.

Fot. 2 (autor: Sławoj Dubiel)

We wszystkich bibliotekach wydziałowych mamy wolny dostęp do zbiorów i czytelnicy mogą swobodnie przeszukiwać zasoby biblioteczne. Dodatkowo w Bibliotece Międzywydziałowej przy ul. Mikołajczyka 5 istnieje możliwość samodzielnego wypożyczenia wybranych pozycji za pomocą dedykowanego stanowiska self-check. Proces wypożyczania zbiorów jest wyjątkowo łatwy i przyjazny dla użytkowników. Urządzenie ukazuje fotografia nr 3.

Fot. 3 (autor: Karina Fedynyszyn)

PPodstawowym źródłem informacji o zawartości księgozbioru biblioteki jest katalog biblioteczny. Wykorzystywany do jego obsługi w Bibliotece Politechniki Opolskiej system biblioteczny SowaSQL ma bardzo wiele funkcjonalności. Jednym z licznych udogodnień mających niebagatelne zastosowanie również w okresie pandemicznym jest możliwość zdalnego zapisania się do biblioteki oraz zdalnej rezerwacji książek.

System SOWA jest zintegrowanym oprogramowaniem służącym do kompleksowego zarządzania procesami bibliotecznymi, powszechnie stosowanym w działalności informacyjnej. Jest łatwym w obsłudze, skalowalnym oprogramowaniem, skierowanym do bibliotek zarówno o prostej, jak i o rozbudowanej strukturze, pozwalającym na pracę z centralną bazą danych, umożliwiającym wielodostępową pracę w środowisku sieciowym. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych narzędzi informatycznych umożliwiających dopasowanie funkcjonalności do indywidualnych potrzeb bibliotekarzy system może być wykorzystywany w różnych rodzajach bibliotek.¹ Bibliotekarze mają również możliwość dostosowania katalogu do indywidualnych potrzeb użytkowników, wprowadzając w nim dodatkowe kartoteki i kolekcje. Do katalogu zbiorów Biblioteki Politechniki Opolskiej zostały dodane opisy bibliograficzne połączonych kartotek zagadnieniowych. Stanowią one bazę zawartości wybranych czasopism gromadzonych w bibliotece.

Aby ułatwić studentom Politechniki Opolskiej proces wyszukiwania, zdecydowano się na wyodrębnienie w katalogu komputerowym biblioteki kolekcji tematycznej. Zbiór tworzony jest w oparciu o sylabusy do przedmiotów na poszczególnych kierunkach uczelni. Kolekcja ta cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. Student każdego kierunku ma możliwość zapoznania się wykazem literatury, polecanym przez poszczególnych wykładowców.²

Standardową usługą bibliotek naukowych, w tym również Biblioteki Politechniki Opolskiej, jest dostęp do zasobów elektronicznych. Oferowane są między innymi e-booki subskrybowanych wydawców oraz dostęp do książek i czasopism Wirtualnej Biblioteki Nauki. W bibliotekach uczelnianych tworzone są repozytoria instytucjonalne z dostępem dla studentów i pracowników naukowych. Czytelnik może skorzystać również z otwartych zasobów pełnotekstowych bibliotek cyfrowych. Korzyści z publikowania i użytkowania książek elektronicznych są niebagatelne. Dostęp użytkowników do całej biblioteki e-książek możliwy jest w każdym miejscu i dowolnym czasie, pod warunkiem dostępu do sieci internetowej. Możliwość pozyskania publikacji w formie cyfrowej przez Internet przyspiesza wymianę informacji między ludźmi, co jest bardzo korzystne przede wszystkim z punktu widzenia ośrodków naukowych. Natychmiastowy dostęp do e-książek np. z e-księgarni i e-bibliotek to przede wszystkim oszczędność czasu. By przeczytać najnowszy tytuł, czytelnik nie musi udawać się do księgarni lub biblioteki, nie jest też ograniczony godzinami ich otwarcia, bowiem ma do nich dostęp całodobowy.³

Elektroniczne zbiory biblioteczne można także udostępniać z pozycji katalogu bibliotecznego. Biblioteka Politechniki Opolskiej użytkuje system biblioteczny SOWA, który umożliwia integrację metadanych opisowych od dostawców e-booków (IBUK Libra, Wolne Lektury, NASBI, Legimi, Empik Go). Biblioteka Politechniki Opolskiej korzysta z serwisu IBUK Libra.

Obecnie w Bibliotece Politechniki Opolskiej wdrażana jest nowa funkcjonalność, która pozwala na korzystanie z zasobów elektronicznych w formie aplikacji internetowej TEKA, współpracującej z katalogiem komputerowym, umożliwiającej przekierowanie czytelnika z katalogu bibliotecznego na platformę zasobów pełnotekstowych. Mocną stroną oprogramowania jest przyjazny interfejs użytkownika oraz jego skalowalność, czyli zdolność do dalszej rozbudowy systemu. Wyszukiwarka pozwala na łatwe i szybkie przeglądanie publikacji również na urządzeniach mobilnych (smartfon, tablet). Planowany jest rozwój oprogramowania wspierający formaty plików BO_1-2023.epub i mobi oraz wyszukiwanie pełnotekstowe w treści.
TEKA udostępnia zarejestrowanym czytelnikom Biblioteki Politechniki Opolskiej książki, normy oraz inne zasoby cyfrowe. Materiały zgromadzone w czytelni e-zasobów biblioteki podlegają ochronie prawa autorskiego. Publikacje posiadają możliwość odczytu z dowolnego komputera, wyjątek stanowią normy, których przeglądanie możliwe jest jedynie na lokalnych stanowiskach komputerowych w bibliotekach PO zgodnie z wymogami PKN. Dostęp do konkretnej publikacji jest ograniczony czasowo z zakładki „TEKA czytelnia e-zasobów biblioteki” na stronie internetowej Biblioteki Politechniki Opolskiej. Login i hasło są tożsame z kontem czytelnika.
Platforma TEKA testowana jest od stycznia 2022 roku. Do nowego modułu katalogu bibliotecznego wprowadzono około 100 e-booków oraz 250 norm w formacie pdf. E-booki to wydane przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Opolskiej podręczniki oraz serie wydawnicze takie jak: Skrypty, Studia i Monografie. Planowany jest również zakup i gromadzenie e-booków od innych wydawców. Opisy bibliograficzne zasobów elektronicznych są pobierane z katalogu SOWA i wczytywane razem z plikiem pdf. Zbiory usystematyzowano w folderach Normy i Publikacje. Każdy z nich zawiera podfoldery identyfikujące konkretny rodzaj zbiorów. Szybka wyszukiwarka ułatwia odnalezienie publikacji w zasobach.
Czytelnia e-zasobów bibliotecznych TEKA nie zastąpi tradycyjnej formy udostępniania książek w wersji papierowej, ale na pewno wzbogaci ofertę biblioteczną. Podobnie jak inne bazy uzupełni warsztat pracy studentów i pracowników naukowych. Dostęp do publikacji on-line będzie dużym udogodnieniem szczególnie dla osób niepełnosprawnych, które będą mogły korzystać z zasobów bez wychodzenia z domu. Baza będzie się rozrastać wraz z pozyskiwaniem nowych pozycji. Głównym celem wdrażanego systemu oraz nowych funkcjonalności jest umożliwienie wyboru dogodnej dla użytkownika formy wypożyczanych publikacji.

Biblioteka Politechniki Opolskiej chcąc nadążyć za potrzebami czytelników, wciąż modernizuje swój warsztat pracy i wyposażenie. Urządzenia takie jak wrzutnie książek i książkomat bardzo unowocześniły proces wypożyczania zbiorów. Wygoda, dowolność terminu wypożyczania i zwrotu książek oraz nowe funkcjonalności oprogramowania bibliotecznego mają na celu zachęcenie czytelników do korzystania ze zbiorów. Zmieniające się potrzeby użytkowników bibliotek oraz nowoczesne formy publikacji powodują wzrost zainteresowania nowymi technologiami i obligują do szukania innowacyjnych rozwiązań.

• redakcja(at)bibliotekarzopolski.pl